Home Up ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΚΟΝΕΣ 1821 &  Μ. ΡΕΥΜΑ

İpsilantiler

    Home Up

Bir Rum Ailesi
 
Komnenos Hanedanı soyundan oldukları iddia edilen Fenerli bir Rum ailesi, İpsilantiler. 19. yüzyıl başında Balkanlar'da Osmanlılara karşı başlayan ayaklanmalara öncülük etmesiyle tanınıyor. Ailenin ilk tanınmış şahsiyeti ise Atanasios İpsilantis.
Atanasios İpsilantis 1730'da İstanbul'da doğdu. İtalya'da Padova Tıp Fakültesi'nden mezun olur. 1760'a kadar İstanbul'da vezir Ragıb Paşa'nın hekimliğini yapar. İpsilantis, daha sonra Bükreş'e yerleşip Prens Giga'ya danışman hekimliğini üstlenir.
Ailenin ikinci ünlü kişisi Aleksandros İpsilantis çok iyi Fransızca, İtalyanca, Türkçe, Arapça ve Farsça konuşurdu. 1774'te Bâbıâli'ye baştercüman olarak atandı. 1787'de Boğdan, 1794'te ise Eflak Voyvodalığı'na getirildi. Buradaki görevi sırasında gizli çalışmalarla silahlı bir güç oluşturdu. Bu güç Yunan ihtilalinin temelini oluşturacaktı. Ancak oğullarının aşırı davranışları sonucu bu amacı gerçekleşmeyince istifa etmek zorunda kaldı. 1787'de patlak veren Osmanlı-Rus Savaşı'nda Osmanlılara esir düştü. Daha sonra affedilerek 1796'da yeniden Eflak Voyvodalığı'na getirildi. 2 yıl sonra istifa etmek zorunda kaldı ve 1799'da yerine oğlu Konstandinos getirildi. İhtilalci damgası yediği için bir süre sonra tutuklandı ve gördüğü işkencelerden dolayı 1806 yılında öldü. Oğlu Konstandinos İpsilantis 1796-1799 arasında İstanbul'da babası gibi tercümanlık yaptıktan sonra Eflak voyvodası oldu ve çevreye Rus etkisini yaymaya başladı. 1806'da İstanbul'a gelen Napolyon'un generali Sabastiani'nin ısrarı ile görevinden azledildi. Tilsit barışı sonunda Rusya'ya gitti ve orada öldü.
Konstandinos İpsilantis'nin oğlu Aleksandros İpsilantis 1820'de İstanbul'dan Odessa'ya geldi. Rus çarının harp yaverliğini yaptı. Odessa'da kurulan Filiki Eterya Cemiyeti'ni yönetti. 1820'de başlayan Eflak-Boğdan isyanında önemli rol oynadı. Bu isyanı Eflak-Boğdan'da başlatmayı istemesinin nedeni, Romen, Sırp ve Bulgarları da bu harekete katmaktı. 1821 'de Yaş şehrine girerek Yunanlıların bağımsızlığı için kardeşleri Yeorgios ve Nikalaos'la çalışmaya başladı. Bu durumu Tepedelenli Ali Paşa, Bâbıâli'ye haber vermiş olmasına rağmen Halet Efendi, Fenerli Rum beylerinin katipliğinden yetiştiği ve Ali Paşa'yı sevmediği için bu ihbarı dikkate almadı.
Aleksandros İpsilantis 1821'de Osmanlı Devleti aleyhinde beyannameler dağıtarak harekete geçti ve Bükreş'i işgal etti. Ancak, halk eskiden beri burayı yöneten Fenerli Rum beylerini sevmemekteydi, dolayısıyla ayaklanma da başarılı olamadı ve Aleksandros, Avusturya'ya kaçmak zorunda kaldı. Burada uzun süre tutuklu kalan Aleksandros 1827'de Rus Çarı'nın çabası ile serbest bırakıldı ve 1 sene sonra da öldü.

Aleksandros'un kardeşi Dimitrios da bağımsızlık savaşına katılanlar arasındaydı. 1822'de asilerin oluşturduğu mecliste bir anayasa hazırlanmasında görev aldı. 1825'te Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa'nın ilerleyişine karşı koydu ancak başarılı olamadı. 1832'de Nauplion'da öldü. En küçük kardeşleri Nikolaos da 1821'de ağabeyi Aleksandros'un yanında kutsal birliğin topçu komutanlığını yaptı.


 
İpsilanti Yalısı

 
 


 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tarabya'da 1989'dan bu yana Marmara Üniversitesi Fransızca Kamu İdaresi Bölümü olarak kullanılmakta olan ünlü yalı, İpsilanti Yalısı. Yalı 18.yüzyılda Bâbıâli'de tercüman olarak çalışan, Eflak ve Boğdan'da voyvodalık yapan üyeleriyle tanınmış, önde gelen Fenerli Rum ailelerden olan İpsilantiler tarafından yaptırılır. Rusya yanlısı bir siyaset izleyen Aleksandros İpsilanti'nin, Osmanlı İmparatorluğu'nda hayatı tehlikeye girince Saint-Petersburg'a kaçar. Bunun üzerine, bina 1807'de III. Selim tarafından dönemin Fransa büyükelçisi General Sebastiani'ye, elçiliğin yazlığı olarak kullanılmak üzere verilir.
1850'lerde oldukça harap bir duruma düşen İpsilanti Yalısı, yüzyılın ikinci yarısında birçok kereler büyük tamiratlar geçirir. 1913'te çıkan bir yangında esas bina tümüyle yok olur, geriye ancak büyükelçiliğin birinci katip ve tercümanlarına ayrılmış olan ve büyük olasılıkla 19. yüzyılın ortalarında inşaa edildiği düşünülen ek bina kalmıştır. Bu bina; esaslı bir onarım geçirdikten sonra, 1989'dan bu yana Marmara Üniversitesi Fransızca Kamu İdaresi Bölümü olarak kullanılmaktadır.
Ünlü ressam Melling'in 1819 tarihli ünlü albümünde yer alan ve Tarabya kıyılarını gösteren bir gravür, İpsilanti Yalısı'nın 19. yüzyılın başlarındaki durumunu oldukça ayrıntılı bir biçimde gösterir. Gravürün sol tarafında, taş levha döşeli, 3-4 m enindeki bir rıhtımın gerisinde, birbirinden küçük bir avlu ya da bahçeyle ayrılmış iki bina görülür. Yapılar muhtemelen kâgir olan bir zemin kat üzerinde yükselen ahşap ikişer kata sahiptir. Kavisli konsolların taşıdığı yan yana dizilmiş çıkmalar, yol açtıkları ışık-gölge oyunlarıyla, binaların denize bakan cephelerine plastik bir nitelik kazandırır. İkinci kat seviyesindeki çıkmalar, birinci kattakilere göre öne doğru taşar. Hemen hemen odaların zeminine inecek kadar alçak konumlandırılmış geniş pencereler sayesinde yalının aydınlık ve ferah iç mekanları Boğaz manzarasına sahiptir. Üst katta ayrıca, barok üslupta, oval tepe pencereleri yer alır.
20. yüzyıl başlarında çekilmiş fotoğraflarda, Melling'in gravüründe yer alan karmaşık cephe düzenli binaların yerinde, daha yalın bir cepheye sahip yapıların yükseldiği görülür. Bunlardan biri, günümüzde mevcut olan tek çıkmalı tercümanlar binasıdır. Esas yalıyı oluşturan ve 1913 yılında yanan diğer bina ise, iki kademeli çıkmalarıyla Melling albümünde görülen yalıyı anımsatsa da, bazı ayrıntılarda farklılık gösterir. 19. yüzyıl başlarına ait yalıda en az yedi çıkma varken, 20. yüzyılda çıkmaların sayısı ikiye inmiştir.
Gravürdeki yapılarda yer alan oval tepe pencereleri de fotoğraflarda görülmemektedir. Bu farklılıkların nedeni bilinmiyor. Farkılılıkların nedenleri arasında Melling'in binayı betimlerken gerçeğe tam uymayıp, hayali bazı ayrıntılar eklemiş olabileceği, binaların zaman içinde geçirmiş olduğu tadilatlar ve 19. yüzyılın ikinci yansında, ek binanın yapımı sırasında ana yalının da tekrar yapılmış olma ihtimali sayılıyor.
 

 

Home ]
Last modified: ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 22,  2021